Park Etnograficzny i Zamek Lipowiec

Na południe od Chrzanowa (ok. 8 km) i ca. czterdzieści pięć minut jazdy samochodem z Krakowa (ok. 40 km, droga nr 780) znajdują się ruiny średniowiecznego zamku biskupów krakowskich – Lipowiec. Wraz z położonym w bezpośrednim sąsiedztwie skansenem w Wygiełzowie to jedno z ciekawszych miejsc, które warto odwiedzić podczas rodzinnej wyprawy.

Pomysł na rodzinną wycieczkę

Park Etnograficzny i Zamek LipowiecLipowiec to typowy gotycki obronny zamek typu wyżynnego. Usytuowany na wysokim (362 m n.p.m.), zalesionym wzgórzu, będącym częścią Grzbietu Tenczyńskiego, góruje wyniośle nad okolicą. Wokół zamku utworzono rezerwat przyrody – rośnie tu stuletni las bukowy i inne rzadkie gatunki roślin. U stóp góry zamkowej – Lipowca (od niej pochodzi nazwa warowni), leży wieś Babice i powstały w 1973 roku skansen w Wygiełzowie.
Do zamku, zarówno z Babic, jak i z Wygiełzowa, prowadzą dobrze oznaczone szlaki. Warto wspiąć się na wzgórze malowniczą ścieżką od strony Wygiełzowa – pod skansenem znajduje się bezpłatny parking, a dojście do celu zajmuje ok. 15 minut.
Zamek, którego początki sięgają XIII wieku, w czasie swych burzliwych dziejów był siedzibą biskupów krakowskich, domem poprawczym dla księży i więzieniem. Niestety, podzielił los wielu polskich warowni – zdobyty i spalony przez Szwedów w połowie XVII wieku, popadał stopniowo w ruinę. Dziś udostępniony jest do zwiedzania w formie tzw. trwałej (zabezpieczonej) ruiny.

Po wykupieniu biletu wstępu (dzieci do lat 7 nie płacą za wejście) można obejrzeć podzamcze, dziedziniec i kilkadziesiąt zamkowych pomieszczeń, ulokowanych na trzech kondygnacjach. Sale mieszkalno-reprezentacyjne I piętra zajmuje ekspozycja obrazująca dzieje warowni.

Charakterystyczną częścią zamku jest czterokondygnacyjna, wysoka na blisko 30 metrów wieża. To także najstarsza zachowana część budowli, datowana na 2 poł. XIII i początek XIV w. Jej dolne partie to loch, do którego poprzez otwór w posadzce, znajdujący się niedaleko wejścia do wieży, spuszczano więźniów skazanych na śmierć głodową. Na wyższych kondygnacjach zachowały się unikalne stanowiska ogniowe (działobitnie) z otworami strzelniczymi.

Jedną z głównych atrakcji tego miejsca jest możliwość wejścia krętą i wąską klatką schodową na szczyt zamkowej wieży. Z zabezpieczonego metalową barierką tarasu widokowego roztacza się zapierający dech w piersiach widok na Dolinę Wisły i Beskidy.

Legendy i ciekawostki

Ponoć jedyna udana ucieczka z więzienia w Lipowcu miała miejsce w 1550 roku, a osobą, która tego dokonała był Franciszek Stankar – protestant, który pokutował tu za swe poglądy. Przystojny Włoch rozkochał w sobie córkę dozorcy więziennego, która dostarczyła mu do celi sznury i pomogła w ucieczce. Zakochana dziewczyna liczyła na wspólne życie z ukochanym, jednak ojciec dowiedział się, że to jego córka pomogła zbiegowi i ukarał ją zakazem opuszczania zamku. Nieszczęsna, nie mogąc znieść tęsknoty za narzeczonym, ubrała się w ślubną suknię i skoczyła ze szczytu zamkowej wieży, popełniając samobójstwo. Od tego czasu, na zamku zaczęła pojawiać się zjawa zwana Białą Damą. Być może jest to duch uwięzionej na zamku córki dozorcy, która wciąż czeka na swojego Franciszka.

Wśród mieszkańców okolic krąży także opowieść, nawiązująca do więziennej funkcji zamku, o tajemniczej karecie zaprzężonej w szóstkę karych koni, pojawiającej się koło północy i jadącej w kierunku zamku. Gdy powóz dotrze do celu, wysiada z niego biskup w purpurze, wchodzi na dziedziniec, a za nim strażnicy wloką skazańca. Gdy kat podnosi miecz, wtedy uderza piorun – ziemia się zapada, zjawy znikają, a wokół, nawet w letnią noc, robi się przeraźliwie zimno.

Z ciekawostek należy dodać, że na zamku cyklicznie odbywają się interesujące imprezy, m.in. Turniej Łuczniczy i Rycerski (sierpień), a także Zlot Wiedźm i Czarownic.

Po wyprawie na zamek warto również odwiedzić Nadwiślański Park Etnograficzny, czyli malowniczo położony skansen w Wygiełzowie, w którym prezentowa jest kultura Krakowiaków Zachodnich.
Znajdują się tu 23 zabytkowe obiekty drewniane, m.in. zagrody chłopskie, zabudowania związane z przemysłem wiejskim (młyn wodny, olejarnia, kuźnia), kompleksy: sakralny, małomiasteczkowy i dworski, a także oryginalne sprzęty codziennego użytku. Skansen ma również bogatą ofertę zajęć warsztatowych dla uczniów.

Godziny zwiedzania zamku:
w sezonie letnim (IV - X) - codziennie od 8.00 do 18.00
w sezonie zimowym (XI - III) - codziennie  od 8.00 do 15.00

Godziny zwiedzania skansenu:
w sezonie letnim (IV - IX) - codziennie od 8.00 do 18.00
w sezonie zimowym (X - III) - codziennie  od 8.00 do 15.00

Źródła:
Małopolska. Przewodnik, oprac. Mariusz Gotfryd, Olszanica 2007
Strony internetowe:
http://zamki.res.pl/babice.htm
http://www.mnpe.pl/

Autor: Ewa Rudnicka - przewodnik miejski po Krakowie

 Mapa

Lipowiec