Fatamorgana zawdzięcza swoją nazwę Morgan Le Fay, złej siostrze króla Artura. Uważano ją za czarownicę, która zwodziła żeglarzy, kierując ich na złe szlaki. Średniowieczni wojownicy, którzy wędrowali dziennie kilkadziesiąt kilometrów podczas krucjat, ulegali złudzeniu, iż widzą legendarną cytadelę Morgan z legend o Rycerzach Okrągłego Stołu.
Sahara – żar lejący się z nieba, ani kropli deszczu, wszędzie ogromne ilości piasku, rogale wydm i wolno poruszająca się karawana. Zmęczeni wędrowcy marzą już tylko o ugaszeniu pragnienia i chwili odpoczynku w cieniu palm. Nagle, w oddali, oczom podróżnych ukazują się palmy, bujna roślinność oraz ludzkie osiedla – oaza zieleni, obietnica wytchnienia. Niestety, okazuje się, że to tylko złudzenie, fatamorgana, miraż który drwi z padających ze zmęczenia pustynnych podróżników.
Fatamorgana to zjawisko powstania pozornego obrazu w wyniku różnych współczynników załamania światła w warstwach powietrza o różnej temperaturze.
Gdy nad gorącymi warstwami powietrza zalegają warstwy zimnego, to wówczas promienie świetlne są zakrzywiane w górę, ku chłodniejszemu, a zarazem gęstszemu powietrzu. Powstają wtedy złudne, zwierciadlane obrazy obiektów znajdujących się tak naprawdę w dużo większej odległości, które docierają do oka obserwatora pozornie z innego kierunku. Sytuacja taka ma miejsce właśnie na obszarach pustynnych, gdzie pod wieczór piasek oddaje swe ciepło, ogrzewając warstwę powietrza tuż nad swoją powierzchnią, podczas gdy wyższa warstwa jest już chłodna.
Jednak nie wszystkie fatamorgany pojawiają się na pustyni. Są też takie, które mamią podróżnych w całkiem innych warunkach geograficznych, np. na obszarach polarnych. W Polsce fatamorgana pojawiają się na Pustyni Błędowskiej oraz na Wyżynie Śląskiej.
Decydującym czynnikiem warunkującym powstawanie miraży jest dostatecznie silne nagrzanie dużej powierzchni podłoża (np. asfaltowej szosy, ściany dużego budynku itp.). W upalne, letnie dni możemy obserwować miraż np. nad rozgrzaną, asfaltową drogą. Wygląda on jak kałuża wody, w której widzimy odbicie. Jest to efekt pozornych odbić krajobrazu, niezbyt odległych obiektów lub nieba.
Źródła:
www.kindernetz.de/infonetz/wueste/fatamorgana/
Władysław Kopaliński: Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachem. Tom I. Warszawa: HPS, 2007, s. 182
wikipedia.org/wiki/Miraż